Forum Zdrowie

Raport Polityka Insight. Wpływ firm biofarmaceutycznych na rozwój i innowacyjność gospodarki

ZNACZENIE INNOWACJI DLA GOSPODARKI I SPOŁECZEŃSTWA

Przedstawiciele firm farmaceutycznych działających na polskim rynku borykają się z problemami o różnorodnym charakterze: prawnymi, instytucjonalnymi, finansowymi. Przykłady takich problemów to między innymi brak refundacji innowacyjnych technologii czy brak inwestycji ze strony rządu. Firmy farmaceutyczne nie czują się zachęcane, by inwestować w badania i rozwój. Aby rozwój innowacji był w Polsce możliwy, niezbędne jest myślenie o rozwoju branży biofarmaceutycznej w sposób procesualny, uwzględniający szkolenie specjalistów i specjalistek, wsparcie badań, refundacja nowych technologii. Z punktu widzenia rozwoju innowacji najważniejsze są długofalowe inwestycje, które przynoszą efekty po upływie czasu i wymagają poniesienia nierzadko znacznych nakładów finansowych. Istnieje również konieczność zapewnienia dostępu do wykwalifikowanej kadry, będącej w stanie obsługiwać cały proces produkcji leków. Dla przykładu, w Polsce wciąż brakuje kierunków nastawionych na kształcenie w obszarze drug development. Zdaniem panelistów i panelistek, Polska jest atrakcyjnym krajem dla międzynarodowych firm farmaceutycznych, ponieważ posiada wykwalifikowaną, nastawioną na rozwój kadrę. W Polsce koszty i jakość życia są na tyle atrakcyjne, że mogą zarówno skłaniać osoby z zagranicy do podjęcia tu pracy, jak i do pozostania w kraju tych obywateli, którzy posiadają wysokospecjalistyczne kwalifikacje. Jednocześnie, w ciągu ostatnich 20-30 lat obserwujemy zjawisko drenażu umysłów, zwłaszcza w obszarze badań podstawowych, które są w Polsce szczególnie silne.

WSPÓŁPRACA NAUKI I BIZNESU

Paneliści i panelistki zgodnie zwracali uwagę na to, że brakuje przepływu wiedzy między przemysłem farmaceutycznym i biotechnologicznym a ośrodkami badawczymi. Komunikacja i współpraca między naukowcami a przedstawicielami biznesu nierzadko jest trudna, szczególnie na etapie wczesnych faz badań klinicznych. Naukowcy nie zawsze rozumieją zasady rządzące działalnością biznesową, podczas gdy cele biznesu nierzadko są odmienne od tych, którymi kierują się naukowcy, zwłaszcza ci zajmujący się badaniami podstawowymi. Z punktu widzenia kariery naukowej kluczową kwestią są publikacje wyników badań w czasopismach naukowych, co, w przypadku opisania w artykule danego rozwiązania, uniemożliwia później uzyskanie ochrony patentowej. Zdaniem panelistek i panelistów, przykład ten dowodzi tego, że niezbędne jest edukowanie naukowców i naukowczyń w zakresie prawa własności intelektualnej. Podczas dyskusji wskazano również, że lekarze bywają nieufni wobec innowacji medycznych ze względu na przywiązanie do idei medycyny opartej na dowodach (ang. evidence-based). Zdaniem ekspertów i ekspertek, myśleniu o badaniach zawsze powinna towarzyszyć myśl o komercjalizacji danego produktu lub rozwiązania. Tymczasem przemysł biotechnologiczny wymaga bardzo dużych nakładów finansowych, co dodatkowo może utrudniać nawiązywanie współpracy z naukowcami. Aby zwiększać innowacyjność polskiej gospodarki, niezbędne jest tworzenie wspierającego otoczenia dla naukowców i naukowczyń.

ROZWÓJ INNOWACYJNOŚCI W SEKTORZE BIOFARMACEUTYCZNYM W POLSCE

W Polsce powstają inicjatywy mające wspierać rozwój innowacyjności w sektorze biofarmaceutycznym, np. piaskownice innowacyjności przy szpitalach i ośrodkach naukowych czy Warsaw Health Innovation Hub (inicjatywę współtworzoną m.in. przez firmę Pfizer). Firmom biofarmaceutycznym, które inwestują w takie przedsięwzięcia, zależy, by naukowcy mieli gdzie zdobywać kolejne kwalifikacje i nową wiedzę. Obecnie przepływ wiedzy nie może być jednokierunkowy: od akademii do biznesu; niezbędne jest usprawnienie kanału przepływu wiedzy i kompetencji również w drugą stronę – od biznesu do nauki. Potrzeba również wzmocnić połączenia między polskimi instytucjami, których celem jest wspieranie rozwoju badań, takimi jak Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Agencja Badań Medycznych, uczelnie wyższe. Eksperci i ekspertki biorący udział w debacie zgodnie postulowali zmianę sposobu kształcenia przyszłych naukowców i naukowczyń. Wskazywali, że programy studiów często są przestarzałe i nieadekwatne wobec aktualnych warunków wytwarzania leków i produktów medycznych. Jednocześnie niedofinansowanie szkolnictwa wyższego w Polsce nie motywuje pracowników naukowych do większego zaangażowania w aktualizację przekazywanych umiejętności i wiedzy.

OBSZARY INNOWACJI W BRANŻY BIOFARMACEUTYCZNEJ O SZCZEGÓLNYM POTENCJALE DLA POLSKI

Aby zwiększać potencjał Polski w zakresie innowacji, niezbędna jest inwestycja w polską naukę. Trzeba zauważyć, że polskie uniwersytety w światowych rankingach przeważnie znajdują się w trzeciej lub w czwartej setce. Polskie szkolnictwo wyższe przykuwa uwagę światowych ekspertów w obszarze informatyki medycznej. Polska może się również rozwijać poprzez przyciąganie specjalistów i specjalistek z innych krajów, którzy mogą przyczyniać się do tworzenia innowacyjnych rozwiązań i produktów. Eksperci i ekspertki wskazali, że dla Polski szczególnie obiecującymi obszarami rozwoju innowacji mogą być produkcja leków biopodobnych oraz badania nad nowymi lekami na etapie przedklinicznym. Również branża MedTech stanowi obszar, w którym z powodzeniem mogą rozwijać się w Polsce innowacje. Zdaniem panelistów i panelistek, to przede wszystkim obszar badań przedklinicznych jest szczególnie obiecujący dla rozwoju innowacji w branży farmaceutycznej w Polsce. Jednocześnie jednak zwrócić należy uwagę na dofinansowanie etapu przedklinicznego, który jest mniej atrakcyjny dla pracowników ze względu na niższe wynagrodzenia niż te otrzymywane za pracę badawczą na etapie klinicznym.

RAPORT POLITYKA. DZIAŁALNOŚĆ BADAWCZO-ROZWOJOWA PFIZER POLSKA

Jedna piąta efektów bezpośrednich działalności Pfizer Polska to wynik prowadzenia prac badawczo-rozwojowych (B+R). Pfizer Polska wydało w 2022 r. aż 64,7 mln zł na działalność B+R. Z tej kwoty 47,6 mln zł to wydatki wewnętrzne ponoszone na wynagrodzenia pracowników B+R zatrudnionych przez Pfizer Polska, którzy wytworzyli wartość dodaną w zakresie badań i rozwoju o łącznej wartości 50,8 mln zł, czyli 20 proc. całości efektów bezpośrednich działalności Pfizer Polska. Dzięki temu wskaźnik intensywności działalności badawczo-rozwojowej w Pfizer Polska wyniósł aż 25,5 proc. To zdecydowanie więcej niż średnia dla branży farmaceutycznej (5,1 proc.) oraz dla całej gospodarki (1,4 proc. według najnowszych danych za 2021 r.).

Łączny wkład Pfizer Polska do wytworzonego w Polsce PKB wynosił 681 mln zł w 2022 r. To 0,02% całości PKB Polski w tym okresie. Według szacunków ośrodka badawczego Wifor na kwotę tę składa się 254 mln zł1 wytworzonej w ramach działalności gospodarczej i badawczej Pfizer Polska wartości dodanej (tzw. efekty bezpośrednie działalności), 373 mln zł wartości dodanej wytworzonej w ramach łańcucha dostaw przez dostawców i podwykonawców firmy (tzw. efekty pośrednie działalności), a także 54 mln zł wartości dodanej wytworzonej na skutek wzrostu popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego wygenerowanych dzięki obecność Pfizer w Polsce (tzw. efekty wtórne działalności). Oznacza to, że każda złotówka wartości wytworzonej przez Pfizer Polska prowadzi do wytworzenia 1,68 zł wartości dodanej w innych podmiotach gospodarczych działających na terenie Polski.

Dzięki działalności Pfizer Polska powstało 3,2 tys. miejsc pracy w Polsce. Na tę liczbę składa się 501 etatów wewnątrz Pfizer Polska, z czego blisko połowa to pracownicy zajmujący się działalnością badawczo-rozwojową, oraz 2 704 etatów powstałych dzięki efektom pośrednim i wtórnym działalności firmy, głównie u poddostawców i ich partnerów handlowych. Warto dodać, że pracownicy Pfizer Polska cechowali się stosunkowo wysoką produktywnością w porównaniu zarówno do innych firm z branży farmaceutycznej, jak też do średniej w całej gospodarce. Wytworzona wewnątrz Pfizer Polska wartość dodana przypadająca na jednego pracownika wynosiła w 2022 r. 507 tys. zł wobec 168 tys. zł średnio w branży farmaceutycznej.

Działalność Pfizer Polska miała wkład do wzrostu gospodarczego za granicą. Na skutek importu towarów i usług z zagranicy, zarówno bezpośrednio przez Pfizer Polska, jak i pośrednio przez poddostawców z całego łańcucha dostaw, działalność firmy miała również wpływ na PKB w innych krajach, w tym także w regionie Europy Środkowej i Wschodniej (EŚW). Dodatkowa wartość dodana wytworzona w ten sposób za granicą wynosi 371 mln zł, z czego 241 mln zł to efekty pośrednie a 130 mln zł to efekty wtórne działalności Pfizer Polska. W rezultacie za granicą powstało dodatkowo 2,5 tys. miejsc pracy, z czego jedna piąta w samym regionie EŚW.

NAJWAŻNIEJSZE PYTANIA I ODPOWIEDZI – PROPOZYCJĘ PYTAŃ

CO TO JEST WARTOŚĆ DODANA I JAK MA SIĘ DO PKB?

Wartość dodana wytworzona przez przedsiębiorstwo to różnica między jego produkcją globalną (tj. wartością wszystkich towarów i usług wytworzonych przez przedsiębiorstwo) a zużyciem pośrednim (tj. wartością wszystkich towarów i usług zużytych w procesie produkcyjnym). Innymi słowy, jest to dodatkowa wartość ekonomiczna wytworzona w danym przedsiębiorstwie. Przykładowo, wartość dodana piekarni to różnica między wartością wytworzonego chleba, a wartością zużytych składników (mąka, woda, drożdże, etc.) oraz wykorzystanej energii
(prąd i gaz). Suma wartości dodanej wszystkich przedsiębiorstw działających na terenie danego kraju składa się na jego Produkt Krajowy Brutto (PKB). Ewentualne różnice między sumą wartości dodanej a PKB wynikają z obciążeń fiskalnych – wartość dodana liczona jest w oparciu o ceny uzyskiwane przez producentów, a PKB liczone jest w oparciu o ceny płacone przez konsumentów.

CO TO SĄ EFEKTY BEZPOŚREDNIE PFIZER POLSKA?

Efekty bezpośrednie działalności Pfizer Polska to wartość dodana wytworzona przez Pfizer Polska na terytorium Polski. Składa się na nią zarówno wartość dodana wynikająca z działalności produkcyjnej, jak i wartość dodana działalności badawczo-rozwojowej.

DLACZEGO WARTOŚĆ DODANA DZIAŁALNOŚCI BADAWCZO-ROZWOJOWEJ LICZONA JEST INACZEJ NIŻ ZWYKŁA DZIAŁALNOŚĆ?

Nie każda wartość dodana jest tak prosta do wyliczenia jak w przypadku piekarni. W przypadku sklepów, instytucji finansowych czy podmiotów prowadzących działalność naukową policzenie wartości dodanej jest trudniejsze, ponieważ wymaga oszacowania wartości wytworzonej produkcji globalnej. Sprawa jeszcze bardziej się komplikuje, gdy jedno przedsiębiorstwo zajmuje się zarówno produkcją, jak też prowadzi działalność badawczo-rozwojową. W takiej sytuacji niezbędne jest przyjęcie szeregu założeń i wyliczenie hipotetycznej wartości dodanej działalności badawczo-rozwojowej. To taka wartość dodana, która zostałaby wytworzona, gdyby dana działalność B+R została zlecona do wykonania innemu przedsiębiorstwu. Tego typu metodę liczenia przyjęto w ramach unijnej metodologii prowadzenia rachunków narodowych (stosowanej m.in. do wyliczania PKB) zwanej fachowo ESA 2010.

CZYM RÓŻNI SIĘ METODYKA ZASTOSOWANA PRZEZ WIFOR OD METODYKI STOSOWANEJ PRZEZ GUS?

Ze względu na trudność w oszacowaniu hipotetycznej wartości dodanej, istnieją różne metody jej obliczania. Ich stosowanie zależy od dostępności danych oraz ogólnych wytycznych krajowych urzędów statystycznych. Przy wyliczaniu hipotetycznej wartości dodanej Wifor posłużył się podejściem mikroekonomicznym zaproponowanym w „Frascati Manual 2015” publikowanym przez OECD2. Takie podejście stosowane jest m.in. przez niemiecki urząd statystyczny Destatis. Główny Urząd Statystyczny ze względu na niedostępność danych dla części branż stosuje podejście makroekonomiczne zaproponowane w „Manual on measuring Research and Development in ESA 2010”, które zostało opublikowane przez Eurostat3. Różnice między oboma podejściami sprowadzają się do stosowania innego mnożnika narzutu brutto (ang. gross margin) do wyliczenia hipotetycznej wartości dodanej działalności badawczo-rozwojowej. Wifor stosuje mnożnik charakterystyczny dla branży przetwórstwa farmaceutycznego (dział 21 klasyfikacji PKD), GUS natomiast stosuje mnożniki charakterystyczne dla firm prowadzących działalność badawczo-rozwojową (dział 72 klasyfikacji PKD). Różnice między szacunkami Wifor a szacunkami
Polityki Insight obliczonymi zgodnie z metodyką GUS są następujące: dla hipotetycznej wartości dodanej wytworzonej przez Pfizer Polska w ramach prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej w 2022 r. są to odpowiednio 106,9 mln zł (Wifor) wobec 50,8 mln zł (Polityka Insight), a dla 2021 odpowiednio 75,9 mln zł wobec 36 mln zł.

CO TO SĄ EFEKTY POŚREDNIE DZAŁALNOŚCI PFIZER POLSKA?

Efekty pośrednie działalności Pfizer Polska to suma wartości dodanej wytworzonej w całym łańcuchu firm dostarczających towary i usługi niezbędne do prowadzenia działalności Pfizer Polska. Innymi słowy, gdyby Pfizer Polska nie było, to przy pozostałych czynnika niezmienionych o tyle mniejsza byłaby wartość dodana u wszystkich poddostawców Pfizer Polska w całym łańcuchu tworzenia wartości.

CO TO SĄ EFEKTY WTÓRNE DZIAŁALNOŚCI PFIZER POLSKA?

Efekty wtórne, zwane też efektami indukowanymi lub mnożnikowymi działalności Pfizer Polska to suma wartości dodanej wytworzonej w całej gospodarce na skutek wydatkowania przez gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa dochodów uzyskanych w związku z działalnością Pfizer Polska. Na dochody te składają się wynagrodzenia pracowników zatrudnionych przez Pfizer Polska oraz przez poddostawców Pfizer Polska do realizacji zadań związanych z dostarczeniem towarów i usług wzdłuż całego łańcucha wartości. Dodatkowo na dochody te składają się też uzyskane dzięki współpracy z Pfizer Polska zyski firm, tj. poddostawców wzdłuż całego łańcucha wartości.

JAK PFIZER POLSKA MOŻE GENEROWAĆ MIEJSCA PRACY W INNYCH MIEJSCACH?

Pfizer Polska może generować wartość dodaną za granicą poprzez efekty pośrednie i wtórne swojej działalności. Łańcuchy dostaw Pfizer Polska mają bowiem charakter globalny – część towarów i usług jest zamawiana u polskich poddostawców, a część u zagranicznych kontrahentów. W rezultacie także ci drudzy generują wartość dodaną dzięki współpracy z Pfizer Polska. W rezultacie mogą wypłacać wyższe wynagrodzenia i generować dodatkowe zyski, które są przeznaczane na konsumpcję czy inwestycje poza Polską.

W JAKI SPOSÓB PFIZER POLSKA MOŻE GENEROWAĆ MIEJSCA PRACY W INNYCH FIRMACH?

Pfizer Polska oczywiście nie może bezpośrednio wpływać na politykę kadrową innych firm. Natomiast na skutek efektów pośrednich i wtórnych działalności Pfizer Polska silnie rosną zamówienia u firm usytuowanych wzdłuż całego łańcucha dostaw, a nawet w innych gałęziach gospodarki. Aby sprostać tym zamówieniom zakłada się, że firmy muszą zatrudnić dodatkowych pracowników – ich liczba jest wprost proporcjonalna do skali wzrostu zamówień związanych z działalnością Pfizer Polska.

JAK MOŻNA ODNIEŚĆ DANE PRZEDSTAWIONE W RAPORCIE DO INNYCH FIRM Z SEKTORA FARMACEUTYCZNEGO?

Przedstawione dane nie stanowią statystyk publicznych, ani nie są objęte przepisami o standardach rachunkowości. Oznacza to, że ich porównywalność z analogicznymi danymi podawanymi przez inne firmy, w tym z branży farmaceutycznej, zależy od tego, czy do ich wyliczenia została zastosowana ta sama metoda. Przedstawione dane są natomiast przygotowane spójnie z metodyką ESA 2010 stosowaną przez GUS, co oznacza, że dane o efektach bezpośrednich działalności Pfizer Polska są porównywalne ze statystykami publicznymi dostępnymi dla całej branży przetwórstwa farmaceutycznego (sekcja 21 klasyfikacji PKD 2007).